Çizgi filmlerin karanlık yüzü: şiddet
Günümüzün en büyük sorunları arasında yer alan şiddet, çeşitli mesajlarla çizgi filmlerde çocuklara iletiliyor, şiddet normalleştiriliyor. Çizgi filmlerde bulunan karakterler, olaylar ve konular çocukları derinden etkiliyor. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Arş. Gör. Dr. Deniz Keba Ekinci tarafından gerçekleştirilen araştırmada tematik çocuk kanallarında yayınlanan çizgi filmlerin metinlerinin yüzde 83,3, görsellerinin ise yüzde 75 şiddet içerdiği belirlendi.
Şiddet uygulayan karakter sempatikmiş!
Arş. Gör. Dr. Keba Ekinci çalışmasında çizgi filmlerde şiddet sahnelerinin eğlence unsuru olarak sunulduğunu, şiddet uygulayan karakterlerin sempatik ve komik gösterildiğini belirtiliyor. Araştırmada bilişsel gelişim sürecini tamamlamamış çocukların sunulan içeriğin olumlu ve olumsuz yanlarını ayırt edemediği vurgulanıyor. Bunun sonucunda da çocukların fiziksel ve duygusal gelişimlerinin, kişiliklerinin ve davranışlarının olumsuz etkilenebildiği ifade ediliyor.
“Medya ve Çocuk Bağlamında Çizgi Filmlerde Yer Alan Şiddet İçeriklerinin Analizi” adlı çalışmada Türkiye'de yayın yapan çocuk kanallarından TRT Çocuk, Minika Çocuk, Minika Go ve Cartoon Network‘de yayınlanan yerli ve yabancı çizgi filmler incelendi. 3-15 yaş grubuna hitap eden toplam yirmi dört çizgi filmin ele alındığı çalışmada metinsel ve görsel içeriklerde şiddet türleri fiziksel, sözel, psikolojik ve ekonomik olarak sınıflandırıldı.
Metinsel ve Görsel İçeriklerde Şiddet Öğeleri
Şiddet türü/Kategoriler
Alt Kategoriler
Fiziksel şiddet
Vurma
Tekmeleme
Yumruk atma/tokat atma
Canını acıtma
Saldırma
Etrafa zarar verme
Kavga etme
Yaralama
Öldürme
Sözel şiddet
Bağırma
Azar
Hakaret
Eleştiri
Küfür
Psikolojik şiddet
Korkutma
Endişe
Ekonomik şiddet
Çocuğun çalıştırılması
Çocuğun maddi imkanlarını kısıtlamak
İçeriklerin yüzde 83,3’ünde şiddet var
RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanan araştırma kapsamında her kanaldan 6’şar çizgi film incelendi. Çizgi film metinlerinin yüzde 83,3’ünde şiddet içeriği tespit edildi. TRT Çocuk, Minika Go ve Cartoon Network kanallarında ele alınan çizgi filmlerin hepsinde, Minika Çocuk kanalında incelenen çizgi filmlerin ise 2’sinin metinlerinde şiddet içeriği olduğu görüldü. Ekonomik şiddet içeriği ise sadece Heidi’de bulundu. Şiddet içeren çizgi filmlerin 7'sinin yerli, 13'ünün ise yabancı olduğu belirlendi.
Metinlerde Bulunan Şiddet Türlerinin Çizgi Filmlere Göre Dağılımı
Çocuk Kanalları
Çizgi Film
Şiddet Türleri
Fiziksel Şiddet
Sözel Şiddet
Psikolojik Şiddet
Ekonomik Şiddet
TRT Çocuk
Kehribar Boncuk
Var
Var
Var
Yok
Sagun
Var
Var
Var
Yok
Nils ve Uçan Kaz
Var
Var
Var
Yok
Heidi
Var
Var
Var
Var
Dennis Gnasher
Var
Var
Var
Yok
Z Takımı
Var
Var
Var
Yok
Minika Çocuk
Kaplan Daniel
Yok
Yok
Yok
Yok
Neşeli Dünyam
Yok
Yok
Yok
Yok
Kukuli
Yok
Yok
Yok
Yok
Cleo ve Cuquil
Var
Yok
Yok
Yok
İstanbul Muhafızları
Yok
Var
Yok
Yok
Cry Babies
Yok
Yok
Yok
Yok
Minika Go
Mechamato
Var
Var
Var
Yok
Oscar Çöllerde
Var
Yok
Yok
Yok
Hızlı Ayaklar
Yok
Var
Var
Yok
Bizim Joey
Yok
Var
Yok
Yok
Akıncı
Var
Var
Var
Yok
Peter Pan’ın Maceraları
Var
Var
Var
Yok
Cartoon Network
Maşa ile Koca Ayı
Var
Yok
Yok
Yok
Kral Şakir
Var
Var
Var
Yok
Craign Krallığı
Yok
Var
Yok
Yok
Clarence
Yok
Var
Yok
Yok
Jade Armor
Var
Var
Var
Yok
Sevimli Kahramanlar
Var
Yok
Var
Yok
Nicel ve nitel içerik analizi yöntemi ile gerçekleştirilen çalışmada ele alınan çizgi filmlerde şiddet öğeleri: çirkin, tembel, beceriksiz, şaşkın gibi kelime kullanımları; tehdit içeren ve bağırarak yapılan konuşmalar olarak tespit edildi.
Çizgi Filmlerin Metinlerinde Görülen Şiddet Türü Örnekleri
Örnek
Çizgi Film
Şiddet Türü
“Şu uydurma hikayeyi bir daha duymak istemiyorum”
Nils ve Uçan Kaz
Bağırarak sinirli şekilde ifade edilmiştir/sözel şiddet
“Siz kazsınız, tavuk değilsiniz”
Nils ve Uçan Kaz
Azarlama ifadeleri/sözel şiddet
Tembel korsanlar, beceriksiz korsanlar, tembeller sürüsü…”
Peter Pan’ın Yeni Maceraları
Hakaret içeren ifadeler yer almaktadır/sözel şiddet
“Çirkin şey”
Heidi
Hakaret içeren ifadeler vardır/sözel şiddet
“Hadisene şaşkın, yer yarılsa da içine girsen.!”
Sagun
Azar, hakaret ve bağırma içermektedir/sözel şiddet
“Çocuklar giremez! Şimdi hemen kaybol…”
Bizim Joey
Korkutma/psikolojik şiddet
“Ekmek geri gelmezse ödül alamayacaksınız, bu kadar basit”
Heidi
Çocukların çalıştırılması ve emeğinin maddi karşılığının verilmemesi/ekonomik şiddet
“Gidin buradan yoksa sonunuz hiç iyi olmaz”
Z Takımı
Tehdit/psikolojik şiddet
Psikolojik şiddet unsuru çok
Araştırmada incelenen çizgi filmlerin görsellerinde yüzde 75 şiddet içeriği belirlendi. 24 çizgi filmin 18’inde psikolojik şiddet unsurları olduğu aktarıldı. Ele alınan çizgi filmlerin şiddet içeriklerinin kanallara göre dağılımının; TRT Çocuk ve Minika Go’da hepsi, Cartoon Network’te 4 ve Minika Çocuk’ta 2 olduğu görüldü.
Arş. Gör. Dr. Ekinci, metinsel şiddet içeriğine benzer şekilde görsel şiddet oranının yüksek olmasının nedeninin çocuklara yönelik yayınlarda denetim mekanizmalarının etkin uygulanmaması olduğunu belirtti. Ayrıca görsel şiddet içeriği bulunan yapımların 5’i yerli ve 13’ü yabancı olduğunu aktardı. Yani Türk merkezli ve çocuklara yönelik yayınlarda, şiddet içeriklerine yönelik hassasiyetin daha yüksek olduğu ifade edildi.
Çizgi Filmlerin Görsellerinde Görülen Şiddet Türü Örnekleri
Çizgi Filmler
Görsel Şiddet Türleri
Fiziksel Şiddet
Psikolojik Şiddet
...