Çalışma ve Sosyal Politikalar Bakanı Vedat Işık’ın geçtiğimiz aylarda ‘esnek çalışma saatlerinin’ uygulanacağına dair bir açıklama yaptı ancak detay vermedi. Bakanın bu açıklaması sonrası bazı basında ilişkin yaptığı açıklamanın ardından basında sıkça yer alan ‘çalışma saatleri kısalıyor’ yönündeki haberler çıktı. Sosyal Politika Uzmanı Profesör Doktor Aziz Çelik, 1952 tarihli Basın İş Kanunu ile 1967 tarihli Deniz İş Kanunu'nda değişiklik yapılarak tek 'Türk İş Kanunu’nda birleştireceğine dönük iddialarını yorumladı. Çelik, düzenleme usulünü anlattı ve oluşabilecek hak kayıplarına dikkat çekti.

Çalışma saatlerinin kısaltılması ve iş kanunlarının tek kanunda birleştirilmesinin Üçlü Danışma Kurulu’nun (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sendikalar ve İşveren Temsilcileri) ortak kararıyla yapılabileceğine dikkat çeken Aziz Çelik'e göre, “Cumhurbaşkanlığına bağlı bir idari kurulun ‘bütün iş kanunlarını tekleştiriyorum’ gibi bir girişimde bulunması hem mevzuat hem de ülkedeki çalışma hayatına ilişkin yasaların ele alınacağı mekanizmalar açısından sorunlu. Üçlü Danışma Kurulu’nun kendi arasında bir müzakere etmeden düzenlemelerin de yapılamayacağını ifade eden Çelik, konuşmasına şöyle devam etti:

“Taraflar arasında bir müzakerenin ardından ortak metin alınıp meclise getirilmesi gerekiyor ama anladığım kadarıyla böyle bir yol izlenmiyor. Tek taraflı olarak yukarıdan aşağı yetkisi olmayan bir idari kurulun böyle bir girişimde bulunduğu söyleniyor.”

Düzenlenmeye ilişkin bir taslak metninin henüz belirli olmadığına dikkat çeken Aziz Çelik, düzenlemenin kapsamına ilişkin henüz bir metin olmadığını belirterek Cumhurbaşkanı Hukuk Politikaları Kurulu tarafından böyle bir çalışma yürütüldüğüne dair bilgilerin olduğunu ifade etti. İş kanunlarını tekleştirileceğine ilişkin basında yer alan metinlerin olumlu bir algı yaratıldığını vurgulayan Çelik konuşmasını şu şekilde sürdürdü:

“İşçiler lehine düzenlemeler yapılacakmış gibi çeşitli yollarla yapılan haberler okuyorum. Bence bu kanun değişikliğini sevimli hale getirmek için yapılıyor. Çalışma saatleri kısaltılacak deniyor mesela bu konuda yasa teklifi yok. Kanunları birleştirme işi büyük ölçüde çalışma hayatında önemli olan kimi kanunların esnetilmesi riskini taşıyor. Var olan esnekliği de arttırma riski taşıyor. Orta vadeli programda da buna ilişkin hedefler yer alıyordu. İş kanunundaki esnek çalışma biçimlerinin daha da artırılabilmesi ve kıdem tazminatının tamamlayıcı emeklilik sistemi haline getirilmesi gibi riskler de içeriyor.”

Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu'nda değişiklik yapılarak tek Türk İş Kanunu’nda birleştireceği iddiasını değerlendiren Prof. Dr. Çelik, konuyu biçimsel değil esasa bakılarak yorumlamak gerektiğini söyledi. Çelik, çalışma sürelerinin kısaltılmasına dönük yapılacak çalışmada oluşabilecek hak kayıplarının önemine vurgu yaptı ve riskleri şu sözlerle anlattı:

“Özel sektörleri birbirine bağlayan kanunlar yapılabilir ama birleştirmenin içeriği önemlidir. Nasıl düzenlenecek; Hak kaybı olacak mı? Kıdem tazminatı ne olacak? Belirli süreli sözleşmeli esnek çalışma saatleri ne olacak? İşçilerin ihtiyaç duyduğu güvenceler arttırılacak mı, azaltılacak mı? Teknik değil, esasa ilişkin bir iş bu. Metin görmeden hazırlığın demokratik bir şekilde yapılmaması tehlikelidir.”

Türkiye’nin yaklaşık 45 yıldır çalışma saatlerini düşürmediğini belirten Çelik, halihazırda ülkedeki haftalık yasal çalışma saatlerinin 45 olduğunu ve buna da uyum sağlanmadığını belirtti. Türkiye'nin 2020 yılına ait en güncel veri ile çalışma saatleri 42,9 saat ile 35 ülke içinde ilk sırada bulunduğunu da hatırlatan Çelik, konuşmasını şöyle sürdürdü:

“Çalışma saatlerinin 35’e düşürülmesini gündeme bile getirilmez. Sendikaların da bu sürelerin 37,5 saat ve 40 saate düşürülmesi yönünde talepleri vardı. 40 saate düşürülme girişimi tek başına iyi bir şey fakat burada da belli soruları sormak lazım; ücretler de buna bağlı olarak düşürülecek mi, yoksa sabit mi tutulacak? Şu an 45 saatlik çalışma saati var ama ona bile uyulmuyor. Yasal saatlere uyulması için de düzenleme, denetleme yapılması gerekir. Paketin içeriğinde tek başına belli maddeler iyi olabilir fakat tümünü görmek gerekir.”

Çalışma saatleri ülkeden ülkeye farklılık gösteriyor. Ülkeler kişinin iş yerinde geçirdiği süreleri belirlerken toplumun sosyo-ekonomik, tarihi ve kültürel faktörleri göz önünde bulunduruyor. AB İstatistik Ofisi'nin 2022 yılında yaptığı araştırmaya göre bazı ülkelerin çalışma saatleri şöyle:

Türkiye: 42,9 saat
Karadağ: 42,8 saat
Sırbistan: 42,3 saat
Yunanistan: 39,7 saat
Romanya: 39,7 saat
Hollanda: 32,4 saat
İspanya: 36,5
İngiltere: 36,4
Fransa: 36,2
Almanya: 34,6
Norveç ise 34,1 saat