Günümüzün en büyük sorunları arasında yer alan şiddet, çeşitli mesajlarla çizgi filmlerde çocuklara iletiliyor, şiddet normalleştiriliyor. Çizgi filmlerde bulunan karakterler, olaylar ve konular çocukları derinden etkiliyor. Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Arş. Gör. Dr. Deniz Keba Ekinci tarafından gerçekleştirilen araştırmada tematik çocuk kanallarında yayınlanan çizgi filmlerin metinlerinin yüzde 83,3, görsellerinin ise yüzde 75 şiddet içerdiği belirlendi.

Şiddet uygulayan karakter sempatikmiş!

Arş. Gör. Dr. Keba Ekinci çalışmasında çizgi filmlerde şiddet sahnelerinin eğlence unsuru olarak sunulduğunu, şiddet uygulayan karakterlerin sempatik ve komik gösterildiğini belirtiliyor. Araştırmada bilişsel gelişim sürecini tamamlamamış çocukların sunulan içeriğin olumlu ve olumsuz yanlarını ayırt edemediği vurgulanıyor. Bunun sonucunda da çocukların fiziksel ve duygusal gelişimlerinin, kişiliklerinin ve davranışlarının olumsuz etkilenebildiği ifade ediliyor.

“Medya ve Çocuk Bağlamında Çizgi Filmlerde Yer Alan Şiddet İçeriklerinin Analizi” adlı çalışmada Türkiye'de yayın yapan çocuk kanallarından TRT Çocuk, Minika Çocuk, Minika Go ve Cartoon Network‘de yayınlanan yerli ve yabancı çizgi filmler incelendi. 3-15 yaş grubuna hitap eden toplam yirmi dört çizgi filmin ele alındığı çalışmada metinsel ve görsel içeriklerde şiddet türleri fiziksel, sözel, psikolojik ve ekonomik olarak sınıflandırıldı.

Metinsel ve Görsel İçeriklerde Şiddet Öğeleri

Şiddet türü/Kategoriler

Alt Kategoriler

Fiziksel şiddet

Vurma

Tekmeleme

Yumruk atma/tokat atma

Canını acıtma

Saldırma

Etrafa zarar verme

Kavga etme

Yaralama

Öldürme

Sözel şiddet

Bağırma

Azar

Hakaret

Eleştiri

Küfür

Psikolojik şiddet

Korkutma

Endişe

Ekonomik şiddet

Çocuğun çalıştırılması

Çocuğun maddi imkanlarını kısıtlamak

İçeriklerin yüzde 83,3’ünde şiddet var

RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi’nde yayınlanan araştırma kapsamında her kanaldan 6’şar çizgi film incelendi. Çizgi film metinlerinin yüzde 83,3’ünde şiddet içeriği tespit edildi. TRT Çocuk, Minika Go ve Cartoon Network kanallarında ele alınan çizgi filmlerin hepsinde, Minika Çocuk kanalında incelenen çizgi filmlerin ise 2’sinin metinlerinde şiddet içeriği olduğu görüldü. Ekonomik şiddet içeriği ise sadece Heidi’de bulundu. Şiddet içeren çizgi filmlerin 7'sinin yerli, 13'ünün ise yabancı olduğu belirlendi.

Metinlerde Bulunan Şiddet Türlerinin Çizgi Filmlere Göre Dağılımı

Çocuk Kanalları

Çizgi Film

Şiddet Türleri

Fiziksel Şiddet

Sözel Şiddet

Psikolojik Şiddet

Ekonomik Şiddet

TRT Çocuk

Kehribar Boncuk

Var

Var

Var

Yok

Sagun

Var

Var

Var

Yok

Nils ve Uçan Kaz

Var

Var

Var

Yok

Heidi

Var

Var

Var

Var

Dennis Gnasher

Var

Var

Var

Yok

Z Takımı

Var

Var

Var

Yok

Minika Çocuk

Kaplan Daniel

Yok

Yok

Yok

Yok

Neşeli Dünyam

Yok

Yok

Yok

Yok

Kukuli

Yok

Yok

Yok

Yok

Cleo ve Cuquil

Var

Yok

Yok

Yok

İstanbul Muhafızları

Yok

Var

Yok

Yok

Cry Babies

Yok

Yok

Yok

Yok

Minika Go

Mechamato

Var

Var

Var

Yok

Oscar Çöllerde

Var

Yok

Yok

Yok

Hızlı Ayaklar

Yok

Var

Var

Yok

Bizim Joey

Yok

Var

Yok

Yok

Akıncı

Var

Var

Var

Yok

Peter Pan’ın Maceraları

Var

Var

Var

Yok

Cartoon Network

Maşa ile Koca Ayı

Var

Yok

Yok

Yok

Kral Şakir

Var

Var

Var

Yok

Craign Krallığı

Yok

Var

Yok

Yok

Clarence

Yok

Var

Yok

Yok

Jade Armor

Var

Var

Var

Yok

Sevimli Kahramanlar

Var

Yok

Var

Yok

Nicel ve nitel içerik analizi yöntemi ile gerçekleştirilen çalışmada ele alınan çizgi filmlerde şiddet öğeleri: çirkin, tembel, beceriksiz, şaşkın gibi kelime kullanımları; tehdit içeren ve bağırarak  yapılan konuşmalar olarak tespit edildi.

Çizgi Filmlerin Metinlerinde Görülen Şiddet Türü Örnekleri

Örnek

Çizgi Film

Şiddet Türü

“Şu uydurma hikayeyi bir daha duymak istemiyorum”

Nils ve Uçan Kaz

Bağırarak sinirli şekilde ifade edilmiştir/sözel şiddet

“Siz kazsınız, tavuk değilsiniz”

Nils ve Uçan Kaz

Azarlama ifadeleri/sözel şiddet

Tembel korsanlar, beceriksiz korsanlar, tembeller sürüsü…”

Peter Pan’ın Yeni Maceraları

Hakaret içeren ifadeler yer almaktadır/sözel şiddet

“Çirkin şey”

Heidi

Hakaret içeren ifadeler vardır/sözel şiddet

“Hadisene şaşkın, yer yarılsa da içine girsen.!”

Sagun

Azar, hakaret ve bağırma içermektedir/sözel şiddet

“Çocuklar giremez! Şimdi hemen kaybol…”

Bizim Joey

Korkutma/psikolojik şiddet

“Ekmek geri gelmezse ödül alamayacaksınız, bu kadar basit”

Heidi

Çocukların çalıştırılması ve emeğinin maddi karşılığının verilmemesi/ekonomik şiddet

“Gidin buradan yoksa sonunuz hiç iyi olmaz”

Z Takımı

Tehdit/psikolojik şiddet

Psikolojik şiddet unsuru çok

Araştırmada incelenen çizgi filmlerin görsellerinde yüzde 75 şiddet içeriği belirlendi. 24 çizgi filmin 18’inde psikolojik şiddet unsurları olduğu aktarıldı. Ele alınan çizgi filmlerin şiddet içeriklerinin kanallara göre dağılımının; TRT Çocuk ve Minika Go’da hepsi, Cartoon Network’te 4 ve Minika Çocuk’ta 2 olduğu görüldü.

Arş. Gör. Dr. Ekinci, metinsel şiddet içeriğine benzer şekilde görsel şiddet oranının yüksek olmasının nedeninin çocuklara yönelik yayınlarda denetim mekanizmalarının etkin uygulanmaması olduğunu belirtti. Ayrıca görsel şiddet içeriği bulunan yapımların 5’i yerli ve 13’ü yabancı olduğunu aktardı. Yani Türk merkezli ve çocuklara yönelik yayınlarda, şiddet içeriklerine yönelik hassasiyetin daha yüksek olduğu ifade edildi.

Çizgi Filmlerin Görsellerinde Görülen Şiddet Türü Örnekleri

Çizgi Filmler

Görsel Şiddet Türleri

Fiziksel Şiddet

Psikolojik Şiddet