Reklam dünyasında kullanımı gittikçe artan yapay zeka üretimi fenomenlerle ilgili araştırmaya göre tüketiciler sanal fenomenlere karşı mesafeli. Sanal insan olarak da adlandırılan ve ülkemizde yapay zeka ile üretilen ilk fenomenlerden Ay Pera örneği üzerinden yapılan araştırmaya göre tüketicilerin sanal fenomenlerle ilgili mesafeli tutumunun kısa sürede aşılması beklenmiyor.

Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi’nden Doç. Dr. Sevil Bayçu ve Kocaeli Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Arş. Gör. Betül Artukarslan’ın Türkiye’nin ilk sanal fenomenlerinden (influencer) Ay Pera ile ilgili araştırmasına göre tüketicilerin sanal fenomenler hakkında kafası karışık.

Ay Pera’nın Instagram hesabındaki gönderilerine yapılan yorumlarla sınırlandırılan araştırmanın bulguları insanların yeni teknolojik gelişmelere ve yapay zekâ ürünlerine karşı mesafeli olduğunu ortaya koydu.  Araştırmacılara göre bu durum hemen ortadan kalkabilecek gibi görünmüyor. Bunun en büyük nedenlerinden biri kullanıcıların karakterin tam olarak nasıl yaratıldığını bilmemelerinden kaynaklanan bilgisizlik durumu.

 “Sanal Bir Influencer Üzerine Duygu Analizi: Ay Pera” adlı çalışmada, Ay Pera’nın Instagram gönderilerine yapılan yorumların ağırlıklı olarak nötr yani pozitif ya da negatif bir duygu belirtmeyen yorumlar olduğu ortaya konuldu. İnönü Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi (İNİF E-Dergi)’nde yayınlanan çalışmaya göre, sanal influencerlarla ilgili şu anki bilinmezlik durumu, tüketicileri sanal influencerla ilgili pozitif ya da negatif olarak kesin bir duyguya yönlendirmeye olanak tanımıyor.

İnsanlar Ay Pera hakkında daha çok nötr bir duyguya sahip

Bayçu ve Artukarslan’ın çalışmasında, duygu analizi yöntemiyle incelenen Ay Pera hakkındaki toplam 563 yorumun; 366’sının nötr (bir duygu belirtmeyen), 152’sinin pozitif ve 45’inin ise negatif yorum olduğu kaydedildi.

Ay Pera’nın ne olduğunu anlamaya yönelik yapılan nötr yorumlar arasında, “Robot olduğuna emin miyiz?” “Hangi oyun bu?” “Robot mu bu kız?” “Robot gibi duruyorsun” “Gerçek olduğuna emin miyiz?” “Bu insan mı?” gibi yorumların yer aldığı belirtildi.

Aşık olan da var korkunç bulan da

Araştırmacılar, nötr yorumlardan sonra ağırlıklı olarak pozitif yorumların yapıldığını açıkladı. Araştırmacılara göre yapılan yorumlar, Ay Pera’nın tüketicilere güzel ve hoş geldiğini gösteriyor. Pozitif yorumlar arasında, “Çok güzelsin”, “Harika”, “Robot benden güzel” “Aşık oldum” ve “Robot nasıl bu kadar güzel olabilir” gibi ifadeler yer alıyor. Araştırmacılara göre bu yorumlar, nötr duygulardan pozitif duygulara doğru bir geçiş olduğunu gösteriyor ve zamanla bunun artma ihtimali yüksek.   

Ay Pera ile ilgili negatif yorumlar arasında ise sanal influencerın “korkunç” göründüğüne ya da “rahatsız edici” olduğuna dair yorumların yer aldığı ifade edildi. Takipçilerin, Ay Pera’nın paylaşımlarındaki yanlışları bulup ortaya çıkarmaya çalıştığı ve onun açığını aradıkları belirtildi. Yapılan negatif yorumlar arasında, “Kölemizsin”, “Hurdalığına geri dön” ve “Bir sen eksiktin” gibi ifadeler yer almakta. Araştırmacılara göre bu yorumlar, sanal karakterin bazı kullanıcılar tarafından hoş karşılanmadığını gösteriyor.

Ay Pera’nın robot mu yoksa insan mı olduğu tartışılıyor

Araştırmacılar, Ay Pera’nın Instagram gönderilerine yapılan yorumların ağırlıklı olarak nötr ifadeler olmasından yola çıkarak bu durumun nedenini şu şekilde ifade etti:

“Elde edilen bulgulardan anlaşıldığı üzere ülkemizde türünün ilk örneklerinden olan Ay Pera’ya karşı kullanıcılar bir anlamlandırma çabasına girmişlerdir. Karşılaştıkları karakterin “robot, insan ya da oyun” olup olmadığını anlamaya yönelik yorumlar ağırlıklı olarak yapılmıştır. Yani kullanıcılar sanal influencerı kendi bildikleri olgulara ve karakterlere benzeterek ne olduğunu anlamaya çalışmışlardır.”

Ay Pera, takipçileri tarafından insan gibi görülüyor

Doç. Dr. Sevil Bayçu ve Arş. Gör. Betül Artukarslan, influencerlığın yeni bir türü olan sanal influencer örneklerinin dünyada oldukça fazla olduğunu fakat Türkiye’de çok fazla örneğinin bulunmadığını belirtti. Bu bakımdan Ay Pera’nın Instagram paylaşımlarına yapılan yorumlara bakıldığında, bir insana atfedilen duygu ve düşüncelerin Ay Pera’ya da yönlendirildiği tespit edildi. Araştırmacılar bu durumu şu şekilde açıkladı:

“Ay Pera’nın paylaşımları, tıpkı bir insanmış gibi günlük yaşamının hikâyesini, zevklerini, kullandıklarını, hayallerini, yaşam biçimini, heyecanlarını içeriyor. Takipçilerin yorumları da; bu sanal influencerın, zevklerine, sunduklarına ilişkin pozitif, negatif ve nötr duyguları içeren ve aktaran bir profil çizmektedir. Paylaşımlarda Ay Pera’nın bir robot olmasının gizemi yansıtılsa da takipçilerin duygu ve düşüncelerine hitap edecek insani paylaşımlarla varlığını daha da derinleştirmeye çalışmaktadır.”